东风标致“动·感”品牌体验行动邵阳站火爆开场!
Okzitanisch (occitan / lenga d'òc) | ||
---|---|---|
Verbreitig: | Südfrankrych, Randgebiet vo Spanie (Val d'Aran) und Idalie | |
Sprecher: | 2-3 Millione | |
Linguistischi Klassifikation: |
||
Unterteilige: |
百度 她分析,在美国将中国确立为首要战略竞争对手后,未来台湾牌将成为特朗普政府与中国讨价还价、围堵乃至遏制中国崛起的最重要一张牌。
Nord- und Südokzitanisch, Gaskognisch | |
Offizieller Status | ||
Amtssprooch vo: | Spanie (Katalonie) | |
Sproochchürzel | ||
ISO 639-1 |
oc | |
ISO 639-2 |
oci | |
SIL |
oci | |
![]() |
D' Okzitanische Sproch isch ? galloromanische Sproch, wu im sydliche Drittel vun Frankrich, in abglegene Biet vo Italie (de (piemontesische Alpe) un Spanie (Val d'Aran in Katalonie) gschproche wird.
Sprochcodes:
- ISO 639-1: oc
- ISO 639-2: oci
Dr Name
[?ndere | Qu?llt?xt bearbeite]Dr Name okzitanisch isch abgleitet vum okzitanische Wort òc fyr 'ja'. D'galloromanische Sproche (Franz?sisch un Okzitanisch) werde iteilt in d' Langues d'o?l (o?l = altfranz?sisch fyr 'ja', wo sich s'hitige oui drus entwicklt het) un d' langue d'oc (òc = altokzitanisch fyr 'ja'), vu derre Bezeichnung kummt au dr Name fyr d'Region Languedoc, wu aber numme ? Teil vum okzitanische Sprochruum isch. Erschtm?ls erw?hnt worre isch di? Unterscheidung vun de galloromanische Sproche (mitem Italienische, dr langue de sì) vum italienische Dichter Dante.
Zwüschem 18. un em friehje 20. Johrhundert isch viilmol au s Wort proven?al für s Okzitanisch. Uff ?nglisch wird s?ll zum Deil hütt no als Bezeichnig für s ganz Okzitanisch bruucht. Es isch allerdings e zweidütigs Wort: proven?al isch au de Namme vu'me-ne Dial?kt vum Okzitanische, deilwis au als eigeni Sproch aaglüegt. De Usdruck Langue d'oc (im Gegesatz zu de Langues d'o?l) cha mit em Languedokische verwechslt were, s?llew?g h?t sich d'Bezeichnig Okzitanisch als chlarsti erwise. Z Spanie wird si allerdings m?nkmoll als Oberbegriff für Okzitanisch un Katalanisch verw?ndet (anstell vu Okzitano-romanischi Sproche).
Im 13. un 14. Johrhundert h?t s Okzitanisch lenga romana odder romans ghei?e, e Begriff, wu im 14. Johrhundert deno sini Bedütig g?ndert h?t un für s Altokzitanisch verw?ndet wore-n-isch. Im 16. Johrhundert h?t's d'N?mme moundi/raimoundi un gascoun gee, im 19. Johrhundert h?t mer s Okzitanisch (n?be ?prouven?au“) au im Katalanisch züegordnet.
D'Spr?cher vum Okzitanisch s?lber h?nn's abber als lo romans, lo lemozi odder lo proensal bezeichnet. De Dante Alighieri h?t um 1290 de Begriff langue d'oc iigfiehrt, wu churz sp?ter als lingua occitana in latiinischsprochige Tekscht nochgwise-n-isch. Allerdings h?nn sich d'N?mme occitan un Occitanie erscht im Lauf vum 19. Johrhundert verbreitet un uff Okzitanisch sin hütt all no Umschriibige wie la lengo nostro (unseri Sproch), parlan à nosto modo (mr schw?tze uff unseri Art) un in de Gascogne que parli (ich schw?tz) g?ngig. In m?nke Regione isch unter eltere Lüt no de Namme patois g?ngig, wu abber meh un meh zruckgwise wird, wiil er als abw?rtend empfunde wird.
D'Name ?Okzitanisch“ isch nitt güet bekummt b'sundersch in Auvergne un Provence fer zwei Motive :
- uff Latinisch ?Occitania“ isch numme de Provinz vùn de Languedoc, un ?Okzitanisch“ isch numme d'Sprooch vùn dia Provinz.
- d'?Occitaniste“ hàn a neje Sprooch erfunda, mit viele spanisch-katalanische Werter un mit spanischer Konjugazione. Sie welle, as dia ?Esperant-oc“ ?d'nazionalSprooch“ wurd; un niemànd reddet sie, oj nitt in de Languedoc.
's isch oj, àss sitter wennigschtes vier hundert Johre, sinn soziologisch verschidene literarische Sproche: prouven?au, auvirnhat, cevenòu, gascoun... un oj wenn d'Lit sich güat verstehn, wella sie nitt ihre Literatur verlàssa. De Provenzal Mistral, d'Arverner Vermenouzo, Biron, Broc, Gaston, Prax k?nna nitt iwwersetze werra.
In viele Regione wird u?erdemm de regional Dial?kt gn?nnt, wu sii Namme vu de geographische Bezeichnig griegt: auvergnat, limousin, gascon, béarnais, proven?al, ni?ois resp. auvirnhat, lemouzi, gascoun, biarnés, prouven?au, nissart. àwwer fàscht jeder weiss, àss 's isch ?a Nàscht“ – àndere sàja ?a Form“ – vùn d'Langue d'Oc.
Klassifikation
[?ndere | Qu?llt?xt bearbeite]Z?mme mit em Katalanische gh?rt s Okzitanisch zu de okzitano-romanische Gruppe vo de romanische Sproche. 'S bildet dodemit nochde Definition vom Linguist Pierre Bac (1970) de übergang zwüsche de Galloromanische und de Iberoromanische Sproche
Okzitanisch und Katalanisch sin ?ng mitenand verwandt, sodass sich ihri Spr?cher gegesitig verstoh ch?nne. D Verwandtschaft vom Katalanische und em Okzitanische isch ?nger wie s?lli vom Katalanische mit em Spanisch oder Portugysisch und em Okzitanische mit em Franz?sische oder Franko-Provenzalische. Anderi Linguiste wie de A. Sanfeld hei?e Okzitanisch und Katalanisch sogar ei Sproch mit em Name Okzitanisch.
De Jules Ronjat h?t s ?Provenzalisch“, wie er immer gesàjt un geschriwa het, noch 19 (m?gligst allgemeine) Kriterie charakterisiert. Vo sine Kriterie betr?ffe 11 d Phonetik, 5 d Morphology, 2 s Vokabular und 1 d Syntax. Zu denne Kriterie gh?rt zum Bispyl de gringer Gebruch vo halbgschlossene Vokal (wie [o] oder [?]), wo mer okzitanischi Müetersprochler dra erkennt, selbscht wenn si Franz?sisch schw?tze. E anders isch de Entfall vo de Personalpronome (canti/cante/chante/chanto = [ich] sing; cantes/chantes = [du] singsch). Noch em Ronjat sine Kriterie git's
- 7 Underschyd zum Spanische,
- 8 zum Idali?nische,
- 12 zum Franko-Provenzalische und
- 16 zum Franz?sische.
Dialekt
[?ndere | Qu?llt?xt bearbeite]S Okzitanische glidert sich in zahlrichi Dialekt, wu sich in drey Gruppe iteile lu:
- Nordokzitanisch
- Limousinisch (in Limousin)
- Auvergnatisch (in dr Auvergne)
- alpine Variante (im siidliche Teil vo de franz?sische Alpe)
- Südokzitanisch
- Languedokisch (im Languedoc)
- Provenzalisch (in dr Provence)
- Nissart (im Gebiet um Nizza, wird oft au zum Provenzalische z?hlt)
- Gaskognisch (in dr Gascogne). Zum Gaskognische gh?rt au s'Aranesische im Arantal. Ufgrund vun sinem Systemabstand zue de andre Dialekt wird s'Gaskognische teilwis au als eigne Sproch agsehe.
Gschicht
[?ndere | Qu?llt?xt bearbeite]S' Okzitanische het sich usem Vulg?rlatin im siidliche Drittel vum hitige Frankrich entwickelt.
Sp?teschtens im 12. Johrhundert hen sich uf dr Grundlag vo de sprochliche Variet?te, wu im Rum vum hitige Frankrich usem Vulg?rlatin entstande sin, zwey verschiedne Literatursproche ogfange s'bilde. N?rdlich vo dr Loire het sich d' Langue d'o?l, wu witgehend em hitige Franz?sisch entschpricht, entwickelt, siidlich devo s'Okzitanische, wo damols als Langue d'oc, Provenzalisch (proven?al) oder Limousinisch (limousin) bekannt gsi isch. S'het als Literatursproch (vor allem vo dr Troubadour) im 12. un 13. Johrhundert ? wichtige Roll gschpiilt, wu nit uf d'H?f vun Siidfrankrich bschr?nkt bliibe isch, sundern au in Nordspanie, vor allem in Katalonie, un in Norditalie dr Literarisierung vun de dortige romanische Dialekt vorusgange isch. E bekanti Trobaritz isch d Beatriz de Dia. Dr Albigenserkrizzueg het d kulturelle Bliite vum Okzitanische zumene pl?tzliche End brocht.
W?hrend dr sprochliche Zentralisierung, wo dr Ludwig XIV. drmit aagfange het, isch s'Okzitanische als Unterrichtssproch in ?ffentliche Schuele abgschafft un dr Gebruch im Alltag zrückdr?ngt worre. Vor allem noch dr Franz?sische Revolution 1789 het d'Sproch a Beditung verlore.
Sit dr zweyti H?lft vum 19. Johrhundert het's in intellektuelle Kreis Bschtrebunge g?h, ? moderne okzitanische Literatursproch z'schaffe.
Hitige Verbrejtung
[?ndere | Qu?llt?xt bearbeite]Okzitanisch spreche hit im siidliche Drittel vu Frankrich (wo vun de Ah?nger vunra okzitanische Literatursproch als Okzitanie bezeichnet wird) ugf?hr 2 bis 3 Mio. Mensche, des isch ugf?hr ? Zehntel vo dr Bev?lkerung.
D'Sproch isch (in ihrer lokale Variante, em Aranesisch) z?mme mit Spanisch un Katalanisch Amtssproch vu de ganze autonome Region Katalonie, wird abber numme im Val d'Aran gschw?tzt. Bis 2006 isch es numme im Val d'Aran Amtssproch gsi. Obwohl's als Amtssproch au vu-n-ere Verw?ndig in Schüele un bim Staat profitiert, sin di meiste Spr?cher zweisprochig. Z Frankriich h?t s Okzitanisch gar kei offizi?lle Status; au do ch?nne d'Lüt im Allgemeine zües?tzlig no Franz?sisch.
S' gewinnt, vor allem us touristische Griind, wiider a Beditung, wird in mange Schuele, de Calandretas, parallel zuem Franz?sische glehrt un Strosseneschilder werde zweysprochig usgfyhrt. So hei?e d'Scht?dt Toulouse un Carcassonne z. B. uf Okzitanisch Tolosa un Carcassona. Amtsproch isch aber usschliesslich Franz?sisch. Des verwundert nit, wil lange Zit dert in de Schuele Schilder gstande het Il est interdit de cracher sur la terre et parler occitain – S'isch verbote, uf d'Erd z'spucke un okzitanisch z'rede (e Spruch, wo vum Bretonische überliifert isch).
S' exischtiert ? kodifizierte okzitanische Literatursproch, wo vum Institut d'estudis occitans in Toulouse feschtglegt worre isch un zum Biischpiil in mange Regione im fakultative Okzitanischunterricht in de Schule glehrt werre. S' wird aber nume vumene Teil vo de Sprecher anerkannt un verwendet. Bsunders in dr Provence wird si vun viile abglehnt un d Anerkennung vum Provenzalische als eigenst?ndig Schriftsproch gfordert.
Ussproch
[?ndere | Qu?llt?xt bearbeite]Vokal
[?ndere | Qu?llt?xt bearbeite]Vokal | Vorne | hinde | ||
---|---|---|---|---|
ungrundet | grundet | ungrundet | grundet | |
Züe | i | y | u | |
halb züe | e | |||
halb uff | ? | ? | ||
uff | a |
- a:
- -a-, a- und à werre wie [a] usgsproche
- -a unbetont am Wort?nd wird [? / o?] usgsproche
- á am Wort?nd wird [?] usgsproche
- e:
- e oder é werre [e] usgsproche
- è wird [?] usgsproche
- i oder í werre [i] oder [j] usgsproche.
- o
- o oder ó werre [u] oder [w] usgsproche
- ò wird [?] usgsproche
- u wird [y] oder als Halbvokal [?] usgsproche, usser noch [w]
Konsonante
[?ndere | Qu?llt?xt bearbeite]Konsonante | labial | dental, alveolar |
palatal | velar | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
stl. | sth. | stl. | sth. | stl. | sth. | stl. | sth. | |
Plosiv | p | b | t | d | k | g | ||
Frikativ | f | (v) | s | z | (?) | |||
Affrikate | ts | (dz) | t? | d? | ||||
Nasali | m | n | ? | |||||
Laterali | l | ? | ||||||
Vibrante | r | |||||||
Taps, Flaps | ? | |||||||
Approximante | w, ? | j |
- b: [b]/[β]
- c: [k]; [s] vor e und i
- cc: [ts]
- ch: [t?]
- ?: [s]
- d: [d]/[e]
- f: [f]
- g: [g]/[?] vor a, o, u. [d?] vor e und i. Am Wort?nd wird s [k] und m?nkmol [t?] usgsproche. gu vor e und i isch [g]/[?]
- h: meistens stumm
- j: [d?], [dz]
- k: [k]
- l: [l]
- ll: [ll]
- lh: [?], am Wort?nd [l].
- m: [m], am Wort?nd [n]
- mm: [mm]
- n: [n]; am Wort?nd stumm. [m] vor p, b, m. [?] vor c/qu und g/gu. [?] vor f. nd und nt [n].
- nh: [?]. Am Wort?nd [n]
- p: [p]
- qu: [k] vor e und i. [kw] in andere Positione
- r: [r] und [?]. Am Wort?nd isch es in de meiste W?rter stumm. rn und rm [?].
- s: [s]; [z] zwüsche Vokal
- ss: [s]
- t: [t]
- tg, tj: [t?]
- tl: [ll]
- tn: [nn]
- tm: [mm]
- tz: [ts]
- v: [b]/[β], [v] im Nord- und Ostokzitanische.
- w: [w], [b]/[β]
- x: [ts]; [s] vor Konsonante.
- y: [i]/[j]
- z: [z]; [s] am Wort?nd
Literatur
[?ndere | Qu?llt?xt bearbeite]- Pierre Bec: La langue occitane. Que sais-je? Bd. 1059. 6. Auflage. PUF, Paris 1995, ISBN 2-13-039639-9.
- Pierre Bec: Manuel pratique d'occitan moderne. Picard, Paris 1973.
- Pierre Blanchet: Le Proven?al. Essai de description sociolinguistique et différentielle. Série pédagogique de l’Institut de Linguistique de Louvain. Bd. 15. Peeters, Louvain-la-Neuve 1992, ISBN 90-6831-428-9.
- Dominique Garcia: La Celtique méditerranéenne: Habitats et sociétés en Languedoc et en Provence du VIIIe au IIe siècle av. J.-C. Errance, Paris 2004, ISBN 2-87772-286-4
- Günter Holtus, Michael Metzeltin, Christian Schmitt (Hrsg.): Lexikon der Romanistischen Linguistik. 12 Bde. Niemeyer, Tübingen 1988–2005. Band V, 2: Okzitanisch, Katalanisch. 1991, ISBN 3-484-50250-9.
- Kathrin Kraller: Sprachgeschichte als Kommunikationsgeschichte: Volkssprachliche Notarurkunden des Mittelalters in ihren Kontexten. Mit einer Analyse der okzitanischen Urkundensprache und der Graphie. Regensburg 2019, ISBN 978-3-88246-415-3.
- Georg Kremnitz: Das Okzitanische. Sprachgeschichte und Soziologie. Romanistische Arbeitshefte, 23. Niemeyer, Tübingen 1981, ISBN 3-484-54023-0.
- Trudel Meisenburg: Die soziale Rolle des Okzitanischen in einer kleinen Gemeinde im Languedoc (Lacaune/Tarn). Tübingen 1985, ISBN 3-484-52200-3.
- Ursula Reutner: ‘Minor’ Gallo-Romance Languages. In: Franz Lebsanft, Felix Tacke (Hrsg.): Manual of Standardization in the Romance Languages. De Gruyter, Berlin 2020, ISBN 978-3-11-045573-1, S. 773–807.
- Matteo Rivoira: L’occitano. In: Erica Autelli, Marco Caria, Riccardo Imperiale (Hrsg.): Le varietà storiche minoritarie in Italia. Band 1: L’Italia settentrionale (Linguistik Online 130/6, 2024).
- Gerhard Rohlfs: Die provenzalische Sprache. In: Vom Vulg?rlatein zum Altfranz?sischen. 3., verb. Aufl. Max Niemeyer, Tübingen 1968, S. 52–84.
- Ch. de Tourtoulon, O. Bringuier: Rapport sur la limite géographique de la langue d’oc et de la langue d’oil. In: Archives des missions scientifiques et littérares., 3. Reihe Band 3, Paris 1876, S. 545–605.
Ekschterne Syte
[?ndere | Qu?llt?xt bearbeite]
- Congrès Permanent de la Lenga Occitana
- Academia occitana – Consistòri del Gai Saber
- Institut d’Estudis Aranesi-Académia Aranesa dera Lengua Occitana
- Occitanica
- CIEL d'Oc
- Institut d’estudis occitans
- Félibrige
- òc Tele - Okziktanischs Internetfernseh
- Té Vé òc - Okziktanischs Internetfernseh
![]() |
D? Artikel basiert uff ere fr?ie übersetzig vum Artikel ?Okzitanische_Sprache“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |